Odpowiedź :
Odpowiedź:W starożytności doszło do zorganizowania państwa. Obywatele danej wspólnoty lub ich poszczególni członkowie wspólnie podejmowali decyzje w kwestiach społecznych i państwowych. Od nich zależało wypowiadanie wojny. Byli twórcami systemu prawnego i stali na straży jego przestrzegania. Podtrzymywali tradycję. W ich kompetencjach leżał osąd i skazanie winnego. W starożytnej Grecji rozwinęły się dwa porządki społeczne, które prezentowały wysoką kulturę, naukę i filozofię. Ustrój wykształcony w starożytnych Atenach i Sparcie był zupełnie odmienny. Dużą rolę odegrał na późniejszą historię świata system republiki rzymskiej ukształtowany od V wieku do III wieku p.n.e. Kolejny system, który zrodził się w starożytności był państwie Egipt.
Systemy polityczne w starożytnej Grecji
Ustrój Aten
W Grecji charakterystyczną cechą ustroju państwowego było państwo - miasto, czyli polis. Położone było na niewielkim obszarze i miało specyficzną formę rządów. Władza należała tu do ludu, a nie do monarchy, króla czy despotycznego władcy. Na specjalnych zgromadzeniach decydowano o najważniejszych sprawach państwa. Zarówno rozstrzygano w sprawie wypowiedzenia wojny jak i wybudowaniu świątyni. Wykształciła się demokracja ateńska, ustrój polityczno - społeczny, gdzie wszelkie ważne decyzje były podejmowane za zgodą wszystkich obywateli. Nazwa demokracja pochodzi od słowa demos, co znaczy lud oraz kratos, oznaczające władzę. Niektórzy ustrój ten nazywają ludowładztwem. Twórcą demokracji ateńskiej był najprawdopodobniej Klejstenes. Do najważniejszych miast - państw zaliczamy Ateny, gdzie na początku funkcjonowania tej państwowości władzę sprawowali ludzie z bogatych rodzin - arystokracja. Ustrój ten określamy mianem "rządy oligarchii". Najważniejszym urzędnikiem wybieranym na jednoroczną kadencję był archont. Sprawami wojskowymi zajmował się polemar, a sądem archont. Z czasem sprawy ludności nie arystokratycznej reprezentowali specjalnie powołani do tego urzędnicy. Po ukończeniu swoich kadencji urzędnicy wstępowali do rady państwa zwanej areopag, która pełniła funkcje wykonawcze. Czuwała nad wszystkimi sprawami państwa, wybierała archontów, kontrolowała urzędników i pełniła funkcje sądownicze. Pierwszą próbą ograniczenia rządów arystokracji było spisanie prawa zwyczajowego przez Drakona. Był to 621 rok p.n.e. Charakterystycznymi cechami tego prawa była niezwykła surowość, karano za każde przestępstwo. Kara śmierci groziła nawet za kradzież jarzyn czy owoców z ogrodu. Sytuacja jednak nie uległa poprawie. Napięcia społeczne w Atenach były coraz bardziej widoczne. Nastąpiła poprawa, gdy funkcje archonta powierzono Solonowi w 594 roku p.n.e., który otrzymał misję zaprowadzenia gruntownych reform w państwie. Zniósł zadłużenie kraju. Nadał wolność niewolnym chłopom, ale nie wprowadził ich do społeczności obywateli. Dokonał podziału społeczeństwa według klas majątkowych. Teraz sprawowanie urzędu zależało od posiadanego dobytku, a nie pochodzenia rodowego. Rządy arystokracji zostały ukrócone. Dostęp do urzędów państwowych mieli najbogatsi obywatele niezależnie od statusu pochodzenia. Za rządów Solona umorzono dług prywatny i publiczny. Wykupiono wszystkich dłużników, którzy zostali sprzedani w niewolę. W sprawach gospodarczych wprowadzono reformę monetarną, zakazano sprzedawania zboża na eksport, zezwolono tylko eksportować oliwę. W testamencie można było przekazać swobodnie ziemię i sprzedawać ją poza klan rodowy. Wprowadzono zasadę rządów prawa, prawo stało nad obywatelem i każdą jednostką. Kolejnym reformatorem był Klejstenes, który obalił rządy tyranii i wprowadził pełną demokrację ateńską. Zaprowadzono szereg nowatorskich reform społecznych i administracyjnych. Podział rodowy zastąpiono podziałem terytorialnym. Dokonano podziału administracyjnego na 10 fyl, co spowodowało, że wielkie rody arystokratów przestały mieć dominujący wpływ na politykę. Attykę podzielono na trzy części składowe miasto, strefę wybrzeża i wnętrze. Każda część została podzielona na 10 mniejszych. Głównym celem takiego podziału było wymieszanie obywateli wszystkich warstw społecznych. Z fyli wybierano corocznie 50 przedstawicieli z każdego okręgu, którzy zasiadali w Radzie Pięciuset. Rada była najwyższym organem władzy państwowej. Zajmowała się polityką zagraniczną, kierowała administracją i pracami eklezji - zgromadzenia. Przygotowywała obrady zgromadzenia i ustalała porządek jego obrad. Ważniejsze decyzje podejmowano tylko za zgodą większości ludu w zgromadzeniu ludowym, czyli eklezji. Była to forma demokracji bezpośredniej, natomiast demokracja pośrednia występowała przez rządy Rady lub sądu. Od początku V wieku p.n.e. znaczenie areopagu, podobnie jak sądów malało. Kompetencje polityczne przejęła Rada Pięciuset. Areopag pozostał trybunałem sądowym w sprawach o morderstwo. Rozstrzygał w procesach dotyczących podpalenia i opiekował się gajami oliwnymi, które miały miano świętych miejsc. Z czasem władzę wykonawczą pełniło 10 strategów. Za czasów Klejstenesa wykształcił się ostracyzm, czyli sąd skorupkowy. Polegał na tym, że obywatele wykorzystując gliniane skorupki pisali na nich nazwisko osoby, którą uważano za niebezpieczną dla państwa. Kara, którą wymierzano polegała na banicji trwającej 10 lat. Mienie wygnanego obywatela nie podlegało konfiskacie, a po 10 latach nadal miał swoje prawa polityczne i obywatelskie. Ustrój wykształcony w starożytnych Atenach począwszy od VI wieku p.n.e. i w V wieku p.n.e. nazywa się rządami ludu. Politycy odpowiedzialni byli za każdą decyzję podjętą w czasie swojej funkcji, a lud miał prawo orzekać o ich pracy. Pełnoprawnym obywatelem Aten był wolny z urodzenia mieszkaniec Attyki z ojca Ateńczyka. Klejstenes dokonał reformy prawa obywatelskiego, które przyznano Metojkom - cudzoziemcom i niewolnikom. Cecha demokracji w Atenach to bezpośredni udział obywateli w rządach. Publicznie dyskutowano nad ustawami, a każdy mógł zabrać głos i zaproponować uchwałę. Rada Pięciuset spełniała funkcje kontrolne nad urzędnikami państwowymi. Opłacano urzędników i członków Rady, dzięki czemu na scenie politycznej mogli uczestniczyć ludzie niezamożni. Sędziami było 6 tysięcy ludzi, którzy wybrani zostali drogą losowania. Ustrój demokracji ateńskiej miał swoje wady i zalety. Większość badaczy i historyków uważa, że był początkiem rozwoju ustroju demokratycznego w późniejszych czasach. Dał podstawy, które wprowadzano w ustroju demokracji światowej. Rozbudziły się odczucia narodowe, zaczęto interesować się polityką, nawet wykształciła się grupa zawodowych polityków tak zwanych demagogów. Najważniejszy był jednak fakt, że w życiu politycznym mogli brać udział wszyscy obywatele. Reformy zaprowadzane przez takie osobistości jak Solon, Klejstenes, Temistokles, Efialtes czy Perykles przyczyniły się do ukształtowania systemu demokratycznego.
Ustrój Sparty
Sparta leżała w południowej części Peloponezu i zajmowała obszar z żyzną doliną rzeki Eurotos wraz z całą Lakonią i Mesenią. Miasto Sparta leżało w Lakonii u stóp gór Tajgetos, gdzie Spartanie porzucali tam słabe niemowlęta. W przeciwieństwie do Aten nie mieli Spartanie rodzimej floty, stąd interesowali się sprawami wojskowymi. Byli doskonałymi żołnierzami. W porównaniu z Atenami nie posiadali też dużo kolonii, z których mogliby czerpać korzyści. Mieli charakterystyczny sposób wychowania młodzieży, którego głównym celem było przygotowanie sprawnych żołnierzy. Wychowanie i kształcenie chłopca trwało około13 lat i obejmowało naukę podstawowych umiejętności żołnierskich i kształtowanie sprawności fizycznej.
Chłopcy podzieleni na grupy wiekowe żyli w koszarach, gdzie uczyli się walki, polowania, posługiwania się bronią, nauki czytania i pisania. Dopiero po ukończeniu 30 roku życia dorosły obywatel Sparty powracał do domu, chociaż całe jego życie podporządkowane było wojskowości. Życie kulturalne Sparty nie stało na wysokim poziomie, nie interesowano się sztuką, literaturą ani filozofią. Najwięcej uwagi poświęcano wojskowości, kobiety zajmowały się prowadzeniem gospodarstwa domowego, a mężczyźni przebywali w koszarach. Obywatele mający pełnię praw politycznych w Sparcie byli potomkami mieszkańców żyjących na terenie pierwotnych osad, z których założono miasto - państwo. Jedynie oni mogli posiadać ziemię w postaci przydzielonej przez państwo działki. Sami nie pracowali na swojej parceli, a uprawą roli zajmowali się heloci. Jedynym ich zajęciem było rzemiosło wojenne i obrona państwa. Zasiadali na najwyższych urzędach, z pogardą patrzyli na cudzoziemców i byli przeciwnikami zmian. Największy procent mieszkańców w Sparcie stanowili heloci, którzy stanowili społeczną i gospodarczą podstawę funkcjonowania państwa. W odróżnieniu od niewolników innych polis greckich nie byli on własnością prywatną spartiaty. Pracowali na roli, a czasem brali udział w wyprawach wojennych jako służba lub pomoc. Pełnoprawni spartiaci obawiali się buntów helotów, stąd przeprowadzali co pewien czas mordy helotów wprowadzając w ich życie atmosferę zagrożenia. Byli też periojkowie, którzy stanowili ludność wolną bez praw politycznych. Mieszkali w miastach i trudnili się uprawą roli, hodowlą, handlem i rzemiosłem, czyli zajęciami zakazanymi spartiatom. W Sparcie występował ustrój monarchii z dwoma królami, którzy sprawowali dowództwo nad armią i spełniali funkcje sakralne.
Ustrój republiki rzymskiej
Starożytny Rzym był państwem na Półwyspie Apenińskim, które z małego miasta nad Tybrem zdobywając sąsiadujące obszary rozwinęło się w wielkie imperium rzymskie. Według tradycji założycielem starożytnego państwa i jego pierwszym królem był Romulus. Tradycja mówi, że Rzym był początkowo monarchią rządzoną przez królów, którzy posiadali władzę cywilną, sądową, wojskową i kapłańską. Wytworzyły się dwie grupy społeczne - patrycjusze (uprzywilejowana grupa społeczna) i plebejusze (ludność nienależąca do wielkich rodów). Po przejęciu władzy przez grupę patrycjuszy pozbawiono praw politycznych plebejuszy, którzy utrzymywali się z rolnictwa, handlu i rzemiosła. Zobowiązani jednak byli do służby wojskowej i mogli nabywać ziemię. Z czasem zaczęli upominać się o swoje prawa i wysuwać hasła równouprawnienia politycznego. Doprowadziło to zatargu społecznego między tymi warstwami. Ich walka nie poszła na marne. Posiadali urzędników, którzy reprezentowali ich prawa (trybunowie ludowi), a w sprawy, które bezpośrednio odnosiły się do plebejuszy rozstrzygane były na specjalnych zgromadzeniach. Wywalczyli spisanie prawa, tak zwane "prawo dwunastu tablic", które zostało opracowane przez powołaną w tym celu komisję. Wprowadzono legalność małżeństw zawieranych między dwoma warstwami społecznymi. Otrzymali dostęp do urzędów i udział we władzy. Jeden z konsulów musiał być z pochodzenia plebejuszem. Wytworzyła się warstwa nobilitas złożona z rodów patrycjuszowskich i najbogatszych rodzin plebejskich. Jej ukształtowanie zakończyło walkę między patrycjuszami i plebejuszami. Była to arystokracja urzędnicza, która piastowała godności państwowe. Rozwój terytorialny Rzymu rozpoczął się po odparciu ataków Etrusków i plemion górskich. Zaczął się podbój całego Półwyspu Apenińskiego. W latach 490 - 396 p.n.e. prowadzono walkę z miastem etruskim Weje, a w latach 340 - 338 p.n.e. miały miejsce walki zwycięskie Rzymu, które zakończyły się uzależnieniem miast latyńskich. W latach 326 - 304 p.n.e. prowadził trzy wojny z Samnitami, które ostatecznie zakończyła się zwycięstwem Rzymu. W trakcie wojny zreorganizowano armię rzymską i zbudowano flotę. W latach 280 - 272 p.n.e. prowadzono kampanię wojenną przeciw Tarentowi, który został po ośmiu latach zdobyty. Rzym zdobył supremację nad całym Półwyspem Apenińskim, a po rocznym oblężeniu Volsini upadła ostatnia twierdza Etrusków w 264 roku p.n.e. Zrodziła się Federacja Italii z Rzymem jako hegemonem. Podział administracyjny zdobyczy rzymskich był następujący: kolonie (miały własny ustrój i samorząd, który był wzorowany na Rzymie), municipia (miasta italskie zarządzane przez powołanych prefektów) i socii (państwa sprzymierzone z Rzymem, mieli za zadanie dostarczać wojsko dla Rzymu). Podobny podział grupował obywateli. Obywatele kolonii mieli wszystkie prawa obywatelskie tak jak rdzenni obywatele rzymscy. Podstawowym obowiązkiem obywatela była służba w wojsku i zapłacenie podatku. Mieszkańcy municipiów posiadali prawa cywilne i swobodę w sprawach wewnętrznych. Nie mieli prawa wyborczego (czynnego i biernego). Z czasem znaczenie municypiów wzrosło, mieszkańcy miast italskich otrzymali wszystkie prawa obywatelskie, ale system rządów polegał na połączeniu rzymskiej administracji i ustroju z miejscową kulturą. Mieszkańcy socii nie mieli praw obywatelskich rzymskich. Posiadali oni swój własny lokalny ustrój. Ciekawy jest fakt, że mogli zawiązywać tylko sojusz z Rzymem, ale nigdy między sobą. W III wieku p.n.e. doszło do ukształtowania się systemu republikańskiego, gdzie suwerenną władzę miał lud rzymski. Wypowiadał się w zgromadzeniach, ale głosowano na mniejszych zgromadzeniach centurialnych, tribusowych i plebejskich. Był to najwyższy organ władzy. Stanowisko konsula było najbardziej ważne pod względem pełnionych funkcji. Ci dwaj urzędnicy wybierani byli na jednoroczną kadencję. Do nich należała najwyższa władza w mieście. W stanie wojny zasięg ich rządów wychodził poza granice miasta. Byli dowódcami armii, interpretowali przepowiednie, a w ich kompetencjach leżało także powoływanie zgromadzenia ludowego oraz obrad senatu. W chwili, gdy konsul występował publicznie obecnych było obok niego 12 lektorów. Do urzędników rzymskich zaliczamy pretora, których było dwóch powoływanych na jednoroczną kadencję. Do ich zadań należało utrzymanie porządku w mieście oraz orzekali o charakterze przestępstwa, w zakresie spraw cywilnych i karnych. Kolejnym urzędnikiem był cenzor wybierany na kadencję półtoraroczną co pięć lat. Było dwóch cenzorów, a zakres spraw którymi się zajmowali to ustalanie cenzusu, czyli spisu majątkowego obywateli. Dokonywali podziału obywateli na klasy majątkowe, sporządzali listy senatorów oraz nadzorowali wykonywanie spraw finansowych. Układali budżet państwowy, wydzierżawiali dochody państwa, sprawowali nadzór nad budowaniem nowych dróg, instytucji należących do państwa oraz kanalizacją. Decydowali o wydatkach na prace publiczne, określali wysokość cła i podatku. Nadzorowali obyczaje obywateli rzymskich, kontrolowali życie publiczne i prywatne, a w tym celu mogli wydawać edykty. Obrońcami ludu rzymskiego było dziesięciu trybunów ludowych, którzy wybierani byli na jeden rok. Mogli oni ingerować we wszystkie kompetencje urzędników, wyłączając cenzorów oraz dyktatora. Sprzeciw trybuna uchylał zarządzenie urzędnika. Opiekowali się miejskim plebsem, mogli zwoływać zgromadzenia ludowe, wysuwać na nich wnioski, z racji swoich szerokich kompetencji mogli doprowadzić do aresztowania danego urzędnika. Trybun ludowy był nietykalny, a jego dom musiał być otwarty przez całą dobę, aby szukający schronienia plebejusz mógł do niego wejść. Edylowie zajmowali się utrzymaniem porządku w mieście, zaopatrzeniem miasta i urządzaniem igrzysk. Czterech kwestorów, pomocników konsula w sprawach finansowych powoływano na kadencję jednego roku. Ważnym urzędnikiem był dyktator, który powoływany był sytuacjach krytycznych dla państwa. Miał najwyższą niczym nieograniczoną władzę i nie można było odwołać się od jego decyzji. Dyktatora wybierał senat, a mianował konsul. Jego okres rządów to 6 lub 12 miesięcy. Wszystkie urzędy w Rzymie były bezpłatne, a bycie urzędnikiem wiązało się z zaszczytem. Duży autorytet posiadał senat, w skład którego wchodzili obecni i przeszli urzędnicy. W ramach funkcji senatu była polityka zagraniczna, bezpieczeństwo kraju, kwestie finansowe, sprawy kultowe, a nawet przydział poszczególnych namiestników do prowincji.
Ustrój państwa egipskiego
Egipt to państwo w północno - wschodniej Afryce istniejące od końca IV tysiąclecia p.n.e. Podstawą gospodarki było rolnictwo, które uprawiano na żyznych glebach wzdłuż Nilu. Starożytne Egipt był państwem patriarchalnym, a z czasem wytworzył się model władcy despotycznego. Władza należała do króla (ojca), który zarządzał za pomocą swoich doradców, najbliższej jego rodziny. Z czasem urzędnikiem mogła zostać osoba pochodząca spoza rodziny królewskiej. Taki urzędnik otrzymywał za swoje zasługi pewną ilość ziemi do własnego użytku. Powstawały ogromne majątki ziemskie, co zrodziło pojęcie własności prywatnej. Niektóre urzędy stały się w ten sposób dziedziczne, na przykład zarządca nomu, czyli podstawowej jednostki podziału administracyjnego. Rozbudowywały się świątynie, które miały pod swoimi rządami ogromne ilości ziemi. Na polach pracowali chłopi, którzy bezpośrednio byli poddani kontroli administracyjnej. Ustrój niewolniczy nie był w tym okresie rozpowszechniony. Pierwszy okres w historii państwa egipskiego nazywa się etapem Starego Państwo. Widać już tu ścisłą centralizację władzy, co pozwoliło przejść z systemu patriarchalnego w kierunku despotyzmu. Władca despotyczny - król to jednocześnie naczelny wódz, najwyższy kapłan i sędzia. Porównywano go do boga. W okresie III oraz IV dynastii nastąpił niesamowity rozwój sztuki sakralnej, co widoczne było w budowanych zespołach grobowych. Na początku były zwykłe, małe grobowce zwane mastabami. Budowana przez prawie cały wiek budowla nagrobna zwana piramidą do dziś budzi podziw swoją konstrukcją. Zaczęła rodzić się kasta urzędnicza, która osłabiła pozycję władcy. W okresie panowania VI dynastii wyodrębniły się dziedziczne terytorialnie księstwa dzielnicowe. Położenie warstw najbiedniejszych było bardzo ciężkie w skutek ogromnych podatków nakładanych na tą klasę. Bunty chłopskie stały się zjawiskiem powszechnym, nastąpiła dezorganizacja aparatu władzy. Nieunikniony był rozpad kraju. Okres anarchii i chaosu spowodował wykształcenie się dwóch skupisk władzy - Dolny Egipt i Górny Egipt. Zjednoczenie w jedno państwo odbyło się pod hegemonią władców z Egiptu Górnego. Zreorganizowano cały aparat państwowy, zmieniono podział administracyjny. Królowie z dynastii tebańskiej i ich następcy zwrócili uwagę na politykę zagraniczną. Rozpoczęto podboje, w wyniku których południowa granica została przesunięta do drugiej katarakty na Nilu. Ekspansję skierowano w stronę Nubii. Rozwinął się handel z Mezopotamią i wyspą Kretą. Utrzymywano stosunki gospodarcze z Arabią. Od strony Palestyny wybudowano liczne umocnienia, które miały na celu utrzymanie bezpieczeństwa kraju. Występowały trzy warstwy społeczne. Najuboższą stanowili małorolni chłopi i niewolnicy. Kolejną właściciele średnich gospodarstw, handlarze, rzemieślnicy i niżsi urzędnicy. Do trzeciej klasy należała arystokracja, którą tworzyli wyżsi urzędnicy, wielcy posiadacze ziemscy i wyżsi kapłani. Rozpoczęto prace publiczne w rejonie oazy Fajum, stworzono bogaty okręg rolniczy i uregulowano rzekę Nil. Zerwano z kultem sił natury i zaczęto wierzyć w bóstwa lokalne. W czasach panowania XIII i XIV dynastii doszło do kryzysu w państwie egipskim. Słaba władza faraonów doprowadziła pojawienia się licznych uzurpatorów. Doszło do rozpadu na dzielnice. Kryzys pogłębił atak Hyksosów, ludów z plemion Semitów i Hurytów, którzy opanowali cały starożytny Egipt, a nawet jako dynastia Wielkich Hyksosów sprawowali rządy nad krajem. Kolejna dynastia małych Hyksosów nie miała już tak wielkich wpływów, a ich władza objęła tylko Dolny Egipt. Okres Nowego Państwa, około 1567 - 1085 p.n.e. zaczął się po wyzwoleniu spod panowania Hyksosów. Był to okres największej potęgi starożytnego Egiptu. Podporządkowano sobie Nubię, rozległe tereny Bliskiego Wschodu, aż po rzekę Eufrat. Bogactwa z podbitych krajów pozwalały na rozwój potęgi kraju. Stała najemna armia i korzystanie z zasobów złota zlokalizowanych w południowej Afryce (Nubia) pozwoliło zaatakować Syrię, Palestynę i Fenicję. Jednak za czasów panowania Amenhotepa I (około 1525 rok p.n.e.) nie zdołano zrealizować zamierzonych celów. Królowa Hatszepsut, która objęła rządy po nim również nie zdecydowała się wydać rozkazu podboju terenów na Bliskim Wschodzie, a jej pokojowa polityka doprowadziła nawet do częściowej utraty terytoriów. W okresie panowania Totmesa III Egipt przeżywał największy rozkwit. Były to lata 1491 - 1436 p.n.e. Wyprawy na Syrię i pod Eufrat doprowadziły do sukcesów. Uległa rozbiciu koalicja syryjskich sojuszników pod miejscowością Kadesz, pokonano państwo Mitanni. Nazdobytych terenach utrzymywano jednostki wojska i pozwolono sprawować rządy lokalnym władcom. W tym okresie niewolnictwo znacznie się rozpowszechniło w skutek napływu masy jeńców wojennych. Chłopi obciążani byli kolejnymi opłatami i podatkami. Doszło do powiększenia ilości urzędników. Utrzymywano dobre relacje handlowe z sąsiadami i nastąpił rozkwit rzemiosła. Władca był osobistością w państwie traktowaną niemal jak bóg, jego władza bardzo się umocniła. Obok niego rosła w siłę kasta urzędnicza i kapłańska. Kapłani posiadali wysoko rozwiniętą wiedzę, byli ludźmi wykształconymi i swoją pozycję potrafili doskonale wykorzystać. Z czasem dołączyli do grona wybitnych polityków, korzystali z wielu przywilejów, dzięki czemu bardzo się wzbogacili. Świątynie posiadały ogromny majątek i ziemie. Arcykapłan zaczął być drugą po faraonie najważniejszą osobą kraju. Lata panowania XVIII dynastii osłabiły państwo. Na tą sytuację złożyły się nie tylko czynniki zewnętrzne, ale także wewnętrzne. W siłę urosły państwa, które dzięki podbojom zagroziły Egiptowi. Dwie potęgi z Azji - Asyria i Hetyci zaatakowali kraj i doprowadzili do jego osłabienia. Panowanie Amenhotepa III, Amenhotepa IV i Echnatona pokazało słabość i niewydolność państwa. Echnaton zdecydował się rozprawić z silną kastą kapłanów wielbiących boga Amona. Poparcia zaczął szukać wśród obcoplemiennych doradców oraz najemników. Zdecydował się wprowadzić drastyczne reformy państwa. Stolica została przeniesiona do Środkowego Egiptu - Tell el - Amarna. Zaprowadził kult Atona, który był bogiem słońca. Represjonowani byli wyznawcy Amona i pozostałych bóstw. W kraju zapanował chaos. Na granice państwa nacierali Hetyci, którzy zajęli Syrię. Koalicja zawiązana wśród kapłanów i wojska z poparciem królowej Nefretete doprowadziła do zamachu stanu i obalenia Echnatona. Sytuację starał się naprawić Tutenchamon, ale nie wprowadził reform. Za czasów XIX dynastii i rządów Ramzesa I, Ramzesa II i Merneptaha państwo stało się potęgą polityczną, ale widać było, że przeżywa kryzys. Prowadzono walki z Hetytami a przyczyną sporu była Syria i Palestyna. W 1269 roku p.n.e. doszło do bitwy pod Kadesz, która nie rozwiązał konfliktu. Sytuację rozstrzygnęło podpisanie przez Ramzesa II traktatu pokojowego w 1269 roku p.n.e. na podstawie którego podzielono się wpływami w Syrii i Palestynie. Na okres rządów Marneptaha przypada (najprawdopodobniej) zapisane biblijne opuszczenie Egiptu przez Mojżesza i "naród wybrany". W 1190 roku p.n.e. Ramzes III, za którego powstała XX dynastia zwyciężył Egejczyków, którzy zaatakowali Egipt. Jego rządy charakteryzowała słabość państwa i wewnętrzny kryzys. Rosła potęga i wpływy kapłanów Amona. Doprowadziło to do przejęcia przez nich władzy (arcykapłan Herhor) w 1085 roku p.n.e. Egipt wszedł w schyłkowy etap istnienia starożytnego państwa. Okres Późny, 1085 - 332 p.n.e., to czasy osłabienia władzy faraona. Wysocy urzędnicy i kapłani zwiększali swoje wpływy i bogactwa. O władzę walczyli wyznawcy arcykapłana Amona z Teb i możnowładcy z Tannis. W Nubii- uniezależnionej części starożytnego Egiptu wyznawcy Amona Z Teb założyli własne państwo. W czasie rządów XXIII oraz XXIV dynastii w kraju panowało ogólne rozprężenie. Wykorzystał to Nubia, która podbiła Egipt i założyła nową dynastię. W 671 roku p.n.e. najechali Egipt Asyryjczycy, którzy spustoszyli kraj aż po Teby i uzależnili go formalnie. Po ich krótkim panowaniu władzę przejęła XXVI dynastia (faraon Psametyk), która panowała do podbicia starożytnego Egiptu przez Persów. Był to okres rozwoju sztuki, architektury, literatury i życia religijnego. Na lata panowania tej dynastii przypada założenie Naukratis, greckiej koloni w zachodniej delcie Nilu. Wykorzystali to faraonowie, którzy wynajmowali greckich żołnierzy. Władca Neho panujący od 610 do 595 roku p.n.e. prowadził zwycięskie walki w Asyrii i Palestynie. Przeprowadzono reformy gospodarcze, połączono kanałem Nil i Morze Czerwone. Jego azjatyckie sukcesy przerwał w 605 roku p.n.e. Nabuchodonozor babiloński, który zwyciężył w bitwie pod Kakemisz. Psametyk III uległ Persom w bitwie pod Pelsium w 525 roku p.n.e., co doprowadziło do uzależnienia Egiptu. W momencie osłabienia państwa perskiego udało się Egipcjanom na krótko wypędzić wojska perskie. Do władzy doszły rodzime dynastie XXIX i XXX, ale ich panowanie przerwała kolejna okupacja Persów. Dopiero zwycięstwo Aleksandra Macedońskiego pod Issos w 333 roku p.n.e. zakończyły wpływy perskie w Egipcie. Macedońska dynastia Ptolemeuszów objęła rządy w Egipcie po zgonie Aleksandra. Podbój Egiptu przez Rzym w 30 roku p.n.e. zamienił ten kraj w prowincję rzymską. Macedończycy i Rzymianie kontynuowali tradycje starożytnego Egiptu, wznoszono świątynie miejscowym bogom i rozwijała się sztuka egipska. Wybudowano nowe świątynie na wyspie File, w Denderze i Edfu. Z czasem do Egiptu napłynęła religia chrześcijańska, która spowodowała upadek pogańskich kultów oraz sztuki staroegipskiej. W 395 roku n.e. Egipt znalazł się w cesarstwie wschodniorzymskim.
Wyjaśnienie: