Odpowiedź :
Odpowiedź:
Narządy gębowe
– znajdują się w przedniej części puszki głowowej.
W ich skład wchodzą:
– żuwaczki (mandibulae),
– szczęki, żuchwy (maxillae),
– wargi dolne (labium),
– wargi górne (labrum).
Od strony jamy gębowej do wargi górnej przylega nadgębie (epipharynx), a pomiędzy przełykiem i wargą dolną znajduję się podgębie (hypopharynx).
Typy aparatów gębowych:
W zależności od rodzaju pobieranego pokarmu i sposobu jego pobierania aparaty gębowe uległy modyfikacjom.
Wyróżnia się:
1. Aparat gębowy gryzący (ortopteroidalny):
– występuje u owadów nalężących do prostoskrzydłych (Orthoptera), chrząszczy (Coleoptera), karaczanów (Blattodea), skorków (Dermaptera), siatkoskrzydłych (Neuropterida) i ważek (Odonata).
– jest przystosowany do pobierania pokarmu o konsystencji stałej.
– owady posiadające taki aparat odżywiają się pokarmem zwierzęcym, roślinnym lub organicznymi odpadkami.
Aparat gryzący składa się:
– wargi górnej (labrum) – służy do przytrzymywania pokarmu. Mieszczą się na niej sensille smakowe.
– żuwaczek (mandibulae) – są ruchomo połączone z puszką głowową i ułożone prostopadle do osi ciała. Mają ostre wewnętrzne krawędzie i ostro zakończone wierzchołki. Służą do odcinania, gryzienia i miażdżenia pokarmu.
– szczęki (maxillae) – połączone stawowo z puszką głowową.
Elementami szczęk są:
– kotwiczka (cardo),
– pieniek (stipes),
– żuwka zewnętrzna (galea),
– żuwka wewnętrzna (lacinia),
– głaszczki szczękowe (palpus maxillaris).
Wyszukują pokarm dzięki sensillom mieszczących się na głaszczkach, a następnie przytrzymują i rozdrabniają pokarm za pomocą żuwek.
– warga dolna (labium) – przykrywa od dołu otwór gębowy.
Składa się z:
– podbródka (submentum),
– brody (mentum),
– języczków (glossae),
– przyjęzyczków (paraglossae),
– głaszczków wargowych (palpi labiales).
Wargi dolne służą do wyszukiwania i przytrzymywania pokarmu.
2. Aparat gębowy gryząco – liżący (apoidalny):
– występuje u pszczół (Apis), trzmieli (Bombini) i os (Vespula spp.),
– przystosowany jest do pobierania pokarmu płynnego np. nektaru kwiatowego,
– jest podobnie zbudowany jak aparat gryzący :
– warga górna – stworzona jest przez chitynową płytkę,
– żuwaczki – mają kształt szabli. Służą do budowania gniazd i ich czyszczenia, do zbierania i rozdrabniania pyłku kwiatowego, walki oraz do obrabiania wosku.
– szczęki i warga dolna – są połączone za pomocą wiązadełka i tworzą kompleks szczękowo-wargowy wyglądający jak ryjek.
Długi owłosiony języczek zwany trąbką ssącą (proboscis), służy do wysysania nektaru i pobierania wody.
3. Aparat gębowy kłująco – ssący (hempteroidalny):
– występuje u owadów należących do rzędu pluskwiaków (Hemiptera).
– umożliwia pobieranie pokarmu płynnego z tkanek roślinnych (mszyce) lub zwierzęcych (pchły,wszy).
– wszystkie części aparatu gębowego uległy wydłużeniu:
– warga górna – ma kształt wyrostka i jest krótsza od wargi dolnej,
– żuwaczki – przybrały postać długich, ostro zakończonych szczecinek, które służą do nakłuwania tkanek,
– szczęki – wydłużone w kształcie szczecinek. Dwie szczęki łączą się ze sobą tworząc dwa kanały:
– górny większy – pokarmowy albo ssący (canalis alimentaris),
– dolny mniejszy – ślinowy (canalis salivarius).
Dzięki szczękom owad pobiera pokarm.
– warga dolna – dobrze umięśniona. Ma wyżłobienie, w którym się chowają żuwaczki i szczęki w czasie spoczynku.
4. Aparat tnąco –liżący (tabanoidalny):
– występuje u samic niektórych muchówek z rodziny bąkowatych (Tabanidae).
– wykorzystywany jest do przecinania skóry i spijania krwi.
5. Aparat liżący (muskoidalny):
– występuje u wielu muchówek np. muchy domowej (Musca domestica),
– umożliwiają pobieranie pokarmu płynnego, półpłynnego i stałego.
– składa się z 3 części:
– dzióbka (rostrum) – miękki, błoniasty o kształcie stożka. Jest zakończony otworem gębowym (os).
– haustellum – zbudowany jest z rynienkowatej wargi górnej, która z podgębiem tworzy kanał pokarmowy i wargo dolnej, otaczającej wszystkie elementy haustellum.
– tarczy oralnej (labellum) – na jej spodniej stronie mieści się sieć kanalików służących do filtrowania pokarmu.
6. Aparat ssący (lepidopteroidalny):
– występuje u motyli (Lepidoptera).
– zbudowany jest z silnie zredukowanych i bardzo zmodyfikowanych części, pozwalających na pobieranie pokarmu płynnego np. bardzo głęboko znajdującego się w kwiecie nektaru.
– warga górna ma kształt małej półkolistej płytki i przylega do szczęk.
– żuwki zewnętrzne tworzą ssawkę, która umożliwia pobieranie pokarmu. W czasie spoczynku jest ona zwinięta, a w czasie pobierania pokarmu rozwija się.
– warga dolna jest szczątkowa i posiada głaszczki.
Rys. 1. Typy aparatów gębowych występujące u owadów.
Wyjaśnienie:
Masz ;)